Zanim o Kartuzach to trochę  o świecie…

Na świecie  żyje około 200 gatunków sów i wciąż odkrywane są nowe. Na przykład w latach 2012-2013 wykryto na izolowanych wyspach Azji Południowo-Wschodniej  dwie nowe  sowy z rodzaju sowic  i syczka. Na kontynencie europejskim i w naszym kraju nie należy spodziewać się takich odkryć.  Nie zmienia to faktu, że do naszego kraju zalatują rzadkie gatunki sów takie jak sowa jarzębata, sowa śnieżna czy syczek.

A teraz o Polsce…

W Polsce zostało stwierdzonych 10 gatunków lęgowych sów są to: sóweczka, pójdźka, włochatka, uszatka, płomykówka, puszczyk, uszatka błotna, puszczyk uralski, puszczyk mszarny, puchacz. Charakterystycznym gatunkiem sów dla lasów Nadleśnictwa Kartuzy jest włochatka.

Trochę informacji…

… o anatomii

Sowy to ptaki drapieżne, które w większości polują nocą. Polują przeważnie z zaskoczenia i za pomocą doskonałego słuchu i wzroku. Nie widzą w całkowitej ciemności, aby polować potrzebują światła księżyca lub gwiazd. Polują wyczekując swojej ofiary lub z zaskoczenia  w locie. Gęste i miękkie upierzenie pozwala im na bezszelestny lot.

Najdoskonalszym nocnym łowcą wśród sów jest płomykówka. Dzięki wyjątkowej budowie układu słuchowego potrafi upolować ofiarę w całkowitych ciemnościach, kierując się wyłącznie słuchem. Typowym wzrokowcem wśród sów jest sóweczka. W nocy widzi nawet gorzej od człowieka, za to w dzień bezbłędnie wyłapuje wzrokiem najmniejszy ruch w  zaroślach. Szlara sów służy do zbierania fal akustycznych w celach nawigacyjnych. Ptaki te bowiem są świetnymi słuchowcami. W dużą szlarę zaopatrzony  jest puszczyk mszarny, który dzięki niej jest wstanie upolować zaskoczonego gryzonia spod kilkunastocentymetrowej warstwy śniegu.

 … o aktywności

Nie wszystkie sowy są aktywne  nocą. Puchacz, puszczyk czy płomykówka potrafią polować skutecznie również w dzień i tak właśnie czasami postępują jednak największą szansę na udany atak mają w nocy, gdyż działa wtedy efekt zaskoczenia.  Sową prowadzącą częściowo dzienny tryb życia jest wspomniana już wcześniej sóweczka, która jest najbardziej aktywna o wschodzie i zachodzie słońca. Innym  gatunkiem żyjącym w ciągu dnia jest uszatka błotna, którą najczęściej można zobaczyć na otwartych przestrzeniach takich jak łąki i pastwiska.

… o tym co jedzą

Puchacz występujący w Polsce  jest pięciokrotnie  cięższy od puszczyka. Jego ofiarą padają nawet dorosłe lisy. Jako jedyny  obok lisa i prawdopodobnie borsuka opanował sztukę  zabijania i zjadania niedostępnej , zdawałoby się, zdobyczy jaką są jeże. Stara się unikać  połykania kolców choć nierzadko można je znaleźć w jego wypluwkach. Głównym pożywieniem sów takich jak uszatka, puszczyk, płomykówka, włochatka czy uszatka błotna są gryzonie głównie polnik i nornica ruda. Sowy w okresie zimowym bardzo często tworzą spiżarnie. Do tego celu wykorzystują budki lęgowe bądź dziuple. Jak podaje literatura w jednym miejscu  potrafią zgromadzić nawet do 80 ofiar [R. Mikusek].

… o miejscach lęgowych

Uszatka błotna regularnie zakłada gniazdo na ziemi pod osłoną traw i jako jedyna sowa w Palearktyce buduje gniazda. Puchacz często wykorzystuje w tym celu półki skalne, stare gniazda ptaków drapieżnych, ambony czy stogi sina. Włochatka regularnie wykorzystuje dziuple po dzięciole czarnym, sóweczka zaś prawdopodobnie w obawie przed liczną w lasach kuną, ucieka w dziuple o średnicy otworu nie większej  niż  pięć centymetrów po dzięciole dużym. Niejednokrotnie w bardzo zaskakujących miejscach  składają jaja płomykówki  i pójdźki żyjące w sąsiedztwie człowieka jak choćby  w kwietnikach, stertach kamieni, otworach wentylacyjnych itp.

 … o pisklakach

Małe sowy wykluwają się w różnym czasie czego następstwem jest znaczna różnica ich rozwoju, zwłaszcza pomiędzy najmłodszym a najstarszym pisklęciem. W momencie kiedy zaczyna brakować pokarmu najmłodsze przegrywa w konkurencji o pokarm i ginie, nierzadko  w toku wcześniejszych walk między rodzeństwem. Jedynie pisklęta sóweczki wykluwają się prawie jednocześnie przez co dorastają razem, dzięki czemu selekcja wewnątrz lęgu praktycznie nie występuje. Młode po opuszczeniu gniazda od początku bardzo dobrze latają. Młode innych gatunków sów po opuszczeniu gniazda potrzebują  kilkanaście dni na naukę latania.

… o rodzicielstwie

Zachowania dorosłych ptaków w obliczu zagrożenia u różnych gatunków sów mogą być całkowicie różne. Puchacz zrywa się ze znacznej odległości i nie pokazuje się dopóki intruz nie odejdzie, a często decyduje  się wrócić do gniazda dopiero po zmroku. Jako jeden z niewielu ptaków jeśli jest niepokojony może porzucić lęg nawet  z pisklętami. Zdarza się jednak, że przenosi młode w bardziej ustronne miejsce. Tej sztuki nie opanowała żadna z sów europejskich. Sóweczka natomiast  kompletnie ignoruje  ludzi. W czasie niebezpieczeństwa  nie wylatuje z dziupli  przywiera do dna i kłapie dziobem. Włochatka w takich wypadkach staje w otworze dziupli a jej upierzenie  zlewa się z krawędzią otworu. W tej pozycji jest gotowa w każdej  chwili do ucieczki. Uszatka błotna wysiadująca jaja na ziemi mruży oczy o żółtych tęczówkach, jest to jedyny fragment  jej ciała, który mógłby ją zdradzić. W chwilach zagrożenia stara się do ostatniej chwili pozostać  niewidoczna. Puszczyki przy gnieździe  podczas wysiadywania jaj oraz opieki nad pisklętami potrafią  zaatakować nawet człowieka w obawie przed utratą lęgu.

Jak się okazuje sowy pomimo bardzo podobnych cech wyglądu wybierają różne strategie, które pozwalają im przeżyć oraz wydać potomstwo w ilości zapewniającej przetrwanie gatunku. Potrafią się też przystosować do rozmaitych  zmian jednak z każdej opisanej  reguły istnieją wyjątki.

…o tym co można usłyszeć w kartuskich lasach

Już teraz, już dzisiaj wybierając się na spacer trzeba nadsłuchiwać! Może podczas wędrówki uda  się usłyszeć jakąś sowę np. włochatkę. Wszystko jest możliwe bo ten rzadki gatunek zamieszkuje nasze lasy.  Jak huczą sowy dowiemy się z  przeróżnych stron internetowych. A jeżeli ktoś lubi filmy to warto wejść na stronę www.lasy.gov.pl lub na YouTube i zobaczyć jak Julka Melchior opowiada o białowieskich sowach w tym o naszej „wspólnej” włochatce! Zapamiętajcie tytuł „ Sowy. Czyli, co w lesie huczy”. Warto tez wejść na Facebooka Nadleśnictwa Kartuzy.