Kartuskie lasy zachwycają o każdej porze roku, jednak najpiękniejsze są wiosną, gdy rozwijają się liście, kwiaty barwią runo leśne pięknymi kolorami i wszystko wokół kwitnie. Miłośnicy leśnych wędrówek z pewnością zwrócili uwagę na niezwykle piękne drzewo, które w czasie swojego kwitnienia obsypane jest białymi kwiatami i jaskrawo jaśnieje na tle zielonego lasu. To czereśnia ptasia (trześnia) – dość rzadki gatunek w Europie, a można ją spotkać w kilku miejscach Nadleśnictwie Kartuzy.

Wzbogaca lasy

Czereśnia ptasia najlepiej radzi sobie na siedliskach należących do zespołów grądowych, w świetlistych dąbrowach czy buczynach. Nie tworzy licznych drzewostanów, zazwyczaj stanowi wartościową domieszkę produkcyjną i biocenotyczną.

- Najwięcej czereśni ptasiej rośnie w leśnictwie Kosowo, można ją także zobaczyć również w leśnictwie Bilowo, „Przez bilowskie buczyny" – wymienia Jarosław Pawlikowski z Nadleśnictwa Kartuzy. – To jeden z najcenniejszych rodzimych gatunków drzew leśnych. Możemy mieć pewność, że tam, gdzie rośnie trześnia, występują bardzo dobre i żyzne gleby. To drzewo o dużej wartości biocenotycznej, wzbogaca nasze lasy, a każde urozmaicenie gatunkowe naszych lasów wzmacnia ich odporność na szkodniki i choroby – podkreśla.

Czereśnia rosnąca w zwarciu z innymi drzewami, swoją koronę osadza wysoko – jest wówczas smukłym, gonnym (bez bocznych gałęzi) drzewem o charakterystycznej korze pnia: barwy szarej z poprzecznymi prążkami. Osiąga do 30 m wysokości i pierśnicy 40-60 cm, niekiedy dochodzącej do 80 cm. Znane są okazy osiągające nawet 35 m wysokości i 120 cm średnicy. Długość życia trześni wynosi zazwyczaj 70-100 lat.

Trześnia jest drzewem miododajnym, w okresie wiosennym czereśnia swoimi kwiatami masowo wabi pszczoły. Jej owoce dojrzewają w różnych terminach: zbiera się je pod koniec czerwca, w lipcu, a niekiedy nawet i w sierpniu.

Cenne nie tylko drewno, ale też liście i owoce

Jej drewno jest bardzo cenne: proste, drobnowłókniste, łatwe w obróbce, z czerwonobrązową twardzielą. Sprawia to, że trześnia jest uważana za jeden z najwartościowszych gatunków drzew leśnych w Europie. Drewno trześni osiąga nieprzerwanie bardzo wysokie ceny na rynkach europejskich, na jego wartość wpływają także barwa oraz brak wad w postaci zgnilizny i sinizny.

Drewno czereśni ptasiej służy do produkcji mebli artystycznych, boazerii, dekoracyjnego stolarstwa i tokarstwa, instrumentów, produkcji okien czy parkietów podłogowych. Kiedyś z drewna trześni wyrabiano pojazdy konne, używano je do różnych przedmiotów kołodziejskich oraz na ciężkie bogato rzeźbione ramy do obrazów.

Owoce trześni są czarne, żółte lub czerwone, stanowią ulubiony smakołyk dla wielu gatunków ptaków: szpaków, kosów, kwiczołów, ściągając je na tereny leśne. Są także cennym źródłem witamin dla ludzi, podobnie jak owoce jej udomowionych, szlachetnych odmian ogrodowych. Nie są jednak tak słodkie, jak ogrodowe odmiany: mają nieco gorzki smak.

Zawierają sporo witamin C, A, B, mają właściwości antytoksyczne. Wpływają na poprawę cery, zawierają dużą ilość potasu, dlatego zalecane są dla pacjentów z dolegliwościami reumatycznym czy nerkowymi. Jej owoce są polecane także osobom chorującym na cukrzycę – zawierają łatwo przyswajalne cukry. Co ciekawe, szypułki czereśni zostały uznane we Francji za rewelacyjnie skuteczny lek odchudzający, zalecany zwłaszcza dla osób starszych.

Dla ciekawych działania szypułek podajemy przepis na herbatę ziołową:

Ogonki (szypułki) czereśni zalać wrzątkiem, następnie należy je gotować przez 10 minut. Suszone ogonki należy zalać letnią wodą na 12 godzin, następnie również gotować przez 10 minut – ostudzony wywar nadaje się do picia. Jedynym jego minusem jest… bardzo gorzki smak.

Liście czereśni znajdują zastosowanie w homeopatii, a odwar z kory może być pomocny w przeziębieniu, dokuczliwym kaszlu, a nawet… łagodzić bóle porodowe. Okłady sporządzone z drobno rozmielonej kory można stosować w leczeniu chorób reumatycznych.

Czereśnie na… miłość

Łemkowie w Beskidzie Niskim otaczali leśne drzewa owocowe specjalnym mirem. Nie wycinano ich nawet na zrębach, uważając wycinkę ich za grzech. Złamanie tego zakazu przez drwala mogło ściągnąć na niego chorobę lub inne nieszczęście. Chroniono od wycinki szczególnie drzewa „zawiercone", czyli takie, które w specjalnych otworach wwierconych w pniu miały założoną „proskórkę", „dorę" – kawałek białego chleba rozdawanego w cerkwiach podczas Bożego Narodzenia. Kiedy takie drzewo trzeba było wyciąć, zatrudniano do tego ludzi umysłowo chorych lub kaleki – wierzono, że im już nic nie mogło zaszkodzić.

Kiedyś czereśnie traktowano jako afrodyzjak, do pobudzania zmysłów – były też symbolem płodności kobiecej. Podwójne, czerwone, złączone szypułkami czereśnie oznaczały zmysłowość. Na Śląsku, w czasie adwentu, zakochane panny maczały w wodzie zerwane gałęzie trześniowe i „chrzciły" nimi swoich wybrańców serca.