Powolnym krokiem zbliża się wiosna. Na przemian smaga nas jeszcze chłodnym wiatrem i raczy ciepłymi promieniami  słońca. Przyroda budzi się do życia. Pąki drzew i krzewów już puszczają, z ziemi leniwie wyłaniają się pierwsze wiosenne kwiaty. Podobnie dzieje się w świecie zwierząt. Niektóre z nich ledwo co obudziły się z zimowego snu, inne wracają do nas z ciepłych krajów.

Czy zdarzyło się Wam słyszeć podczas wczesnowiosennego spaceru, szczególnie tego porannego, głośne ptasie okrzyki przypominające grę na trąbce? Prawdopodobnie to żuraw, a głos który słyszycie to tzw. klangor, którego to koncerty żurawie wykonują najczęściej w duecie.  Nie powstaje on jednak tak jak śpiew u ludzi- za pomocą strun głosowych, tylko dzięki tchawicy która działa u tego ptaka jak pudło rezonansowe.

W Japonii bohatera naszego artykułu nazywa się TSURU. Zarówno w heraldyce jak i w szeroko pojętej sztuce żuraw (po łacinie Grus grus) oznacza zarówno szczęście i długowieczność (według japońskich wierzeń żyje on aż 1000 lat!) jak i honor oraz lojalność.  W Nigerii, Ugandzie oraz Republice Południowej Afryki żuraw stał się symbolem narodowym. W naszej ojczyźnie również zajmuje zaszczytne miejsce jako emblemat polskich linii lotniczych lot.

Z czego wynika tak pozytywna i wzniosła symbolika tego gatunku?

Żuraw od zawsze utożsamiany był z budzącą się do życia wiosenną przyrodą, jak i z nadchodzącą jesienną słotą.  Prawdopodobnie to tutaj dopatrywać się można symboliki szczęścia oraz długowieczności, ponieważ można by stwierdzić, iż obecność żurawia w zasadzie rozpoczyna i kończy rok.

Odniesienia do symboliki honoru i lojalności wynikają natomiast z behawioryzmu gatunku. Żuraw  jest  partnerem idealnym. Tworzy związki monogamiczne (w małżeńskie życie wkracza już w wieku 4-6 lat) a z wybranką zostaje już do końca i wspólnie wychowuje z nią potomstwo.

Najczęściej można go spotkać  na rozległych bagnach wśród lasów, łąkach i polach uprawnych, na których żywi się m.in. nasionami, owadami ale i drobnymi ssakami, gadami  i płazami.  O jego upodobaniach kulinarnych może świadczyć budowa jego dzioba, który jest mocny i spiczasto zakończony.

Jest to jeden z największych polskich ptaków. W pozycji stojącej sięga głową nawet 120 cm ponad ziemię. Zapewne ze  względu na taki widok żurawi, z wysoko podniesioną głową , lekko zagiętą szyją oraz zadartym do góry dziobem- pojawiło się powiedzenie ,,zapuszczać żurawia”.

Wielokrotnie stawał się bohaterem dzieł literackich oraz malarskich. Artyści uwieczniali go jako ,,Tancerza Słońca”, najczęściej na tle łąki pokrytej porannymi promieniami słońca, jakoby witał wschód słońca. Charakterystyczny żurawi taniec możemy zaobserwować głównie wczesną wiosną, kiedy to wspomniana powyżej ptasia ,,para idealna” odgrywa swój aktorski spektakl- czyli taniec godowy. Obfituje on w ukłony, podskoki z charakterystycznymi szeroko rozpostartymi skrzydłami.

Żuraw w całokształcie swojej postaci może być określany jako ptak dostojny. Jego sylwetka, pomimo rozmiarów zgrabna i smukła, oraz delikatny a zarazem wytworny chód, połączone ze specyfiką pory dnia i roku tworzy pewną aurę elegancji i wzniosłości.

Często mylony jest z czaplą siwą oraz bocianem, jednak przepiękny i dostojny pióropusz uniemożliwi pomyłkę z czaplą siwą,  natomiast  popielate upierzenie z łatwością pozwoli na odróżnienie go od bociana. Młody żuraw swoim wyglądem może przypominać strusia, aczkolwiek ten drugi jest nielotem, więc nie zbije się w powietrze tak jak nasz bohater.

Dodatkowo, żuraw jako jedyny spośród 15 gatunków z rodziny żurawiowych (Gruidae) występujących na świecie, regularnie wędruje przez Polskę. Charakterystyczne dla żurawia są zlotowiska które to pomagają w odnalezieniu i połączeniu się na lata żurawich par. Składa się ono z kilku funkcjonalnie wyodrębnionych obszarów: noclegowiska, żerowisk oraz miejsc odpoczynku i pobierania wody.  Tradycyjne zlotowiska tworzone są przez skupiska które liczą od kilkuset do kilkunastu (lub nawet kilkudziesięciu) tysięcy ptaków. Szczególnie liczne są jednak te jesienne, których wyjątkowość związana jest z ogromnym ich znaczeniem dla socjalizacji ptaków młodych, które pierwszy raz podążają na zimowiska pod opieką swoich rodziców. Jeżeli warunki siedliskowe na noclegowiskach znacząco się nie zmienią to mogą one pełnić swoje funkcje jeszcze przez dziesiątki lat. W trakcie jednego sezonu jesiennej wędrówki takie miejsce może być wykorzystywane nawet i przez 100 dni.

Pomijając symbolikę którą omówiono powyżej, żuraw jest to ptak ważny, zarówno w skali kraju jak i w skali Europy, W Polsce jest on objęty ochroną ścisłą, figuruje w konwencji bońskiej i berneńskiej oraz występuje na liście CITES. W Europie jest uznany za gatunek specjalnej troski.

Warto zaopatrzyć się w lornetkę i, póki jest jeszcze na to czas, udać się na spacer w poszukiwaniu tych pięknych ptaków. Należy jednak pamiętać, aby darzyć je szacunkiem- nie płoszyć , nie naruszać nazbyt ich rewirów- aby symbolika tegoż gatunku trwała jeszcze setki, a nawet i tysiące lat.